ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਵਿੱਰੁਧ ਲੜਦੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਵਾਲੀ

ਰੂਸ ਦੀ ਮਹਾਨ ਅਮਰ ਨਾਇਕਾ ‘ਤਾਨਿਆ’
ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਚੋਹਕਾ
ਰੂਸ ਦੀ ਮਹਾਨ ਅਮਰ ਨਾਇਕਾ ‘ਤਾਨਿਆ’ ਦੀ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਲਈ, ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਹੱਥੋਂ ਰਾਖੀ ਕਰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਅਣ-ਮਨੁੱਖੀ ਤੇ ਅਸਹਿ-ਤਸੀਹਿਆਂ ਦੀ ਲਾ-ਮਿਸਾਲ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਕਦੀ ਵੀ ਭੁਲਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ਦੀ ਖਾਤਰ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਉਨਾਂ ਲੱਖਾਂ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਡੁੱਲੇ-ਖੂਨ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾ ਕੇ, ਉਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਪਾਸੋਂ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕੀਤਾ ਤੇ ਉਸ ਪ੍ਰਣ ਨੂੰ, ਉਸ ਨੇ ਆਪ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਚੁੰਮ ਕੇ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ !
ਜਰਮਨ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਹੱਥੋਂ ਸੂਰਮਗਤੀ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦੀ, ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਸ ਮਹਾਨ ‘ਰੂਸੀ-ਬੇਟੀ’ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਂ ‘ਤਾਨਿਆ’ ਨਹੀਂ ਸੀ? ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਜੋਇਆ’ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਵੱਲੋਂ, ਉਸ ਉੱਪਰ ਕੀਤੇ ਅਕਿਹ-ਅਸਹਿ ਜਬਰ ਵੇਲੇ ਵੀ ਵੈਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਾਂ, ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਤੇ ਆਪਣੇ ਛਾਪੇਮਾਰ ਦਸਤੇ ਵਾਰੇਂ ਕੁਝ ਵੀ ਦਸਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ! ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ, ਉਸ ਨੇ ਪੈਟਰੀਸੀਵੋ ਦੇ ‘ਕੁਲਕਵੈਸ਼ਲੀ’ ਨੂੂੰ ਤੇ ਪੈਟਰੀਸੀਵੋ ਜਾਂਦਿਆਂ ਰਾਸਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੇ ਮਿਲੇ ਸਾਥੀ ਤੋਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਨੂੰ ਲਕੋਈ ਰੱਖਿਆ।
‘ਜੋਇਆ’ (ਤਾਨਿਆ) ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ, ਉੱਚੀ, ਲੰਬੀ, ਸਨੁੱਖੀ ਤੇ ਸੁੰਦਰ ਲੜਕੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ 13-ਸਤੰਬਰ 1923 ਨੂੰ ਪਿਤਾ ‘ਅਨਾਤੌਲੀ ਮਾਤਾ ਲਿਊਬੋਫ਼ ਤਿਮੋਫ਼ੀਵਨਾ’ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਮਾਸੋਕਾ ਉਟਬਰਕੀ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਵਿਧਵਾ ਮਾਤਾ (ਛੋਟਾ ਨਾਂ) ‘ਲੋਬੋ’ ਤੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਅਲੈਜਦਰਸ਼ਕੀ ਦੀ ਗਲੀ ਨੰਬਰ 7 ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕਾਂ, ਬੁੱਧਜੀਵੀਆਂ, ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ, ਯੋਧਿਆਂ, ਕਵੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਪੜ ਕੇ ਉਨਾਂ ਪਾਸੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲਈ ਸੀ। ਮਹਾਨ ਲੈਨਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਅਥਾਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਫ਼ਿਲਾਸਫਰ ਲੈਨਿਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਤੀਤ ਦਾ ਇੱਕ ਗੌਰਵਮਈ-ਲੋਹ ਪੁਰਸ਼ ਵਰਤਮਾਨ ਦਾ ਚਮਕਦਾ ਸਿਤਾਰਾ ਤੇ ਆਸਾਂ ਭਰੇ ਭੱਵਿਖ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਜਾਣ ਕੇ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਜੂਨ-1941 ਵਿੱਚ ਮਾਸਕੋ ਦੇ ਇੱਕ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰ ‘ਗੋਲਤਸੀਨੋ’ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਨਾਜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਪਹੁੰਚ ਗਈਆਂ, ਤਾਂ ਜੋਇਆ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਪੜਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਗਿਆ ਕੀਤੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਪੜਾਈ ਵਿਚਕਾਰ ਛੱਡ ਕੇ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਦਾ ‘ਪ੍ਰਣ-ਪੱਤਰ’ ਭਰਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ ਨੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਵਿਰੁੱਧ, ਉਸ ਦੀ ਯੋਗ ਭੂਮਿਕਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦਲੇਰਾਨਾ ਹੌਸਲੇ ਭਰੇ ਵਤੀਰੇ ਨੂੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਉਸ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਪੱਤਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਦਿਆਂ, ਚੋਣ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ, ਉਸ ਦੀ ਚੋਣ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀ ਦਲੇਰਾਨਾ ਹਿੰਮਤ, ਨਿਡਰਤਾ, ਸੂਰਮਾਗਤੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ‘ਜੋਇਆ’ ਨੂੰ ਇੱਕ ਛਾਪੇਮਾਰ-ਦਸਤੇ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਆਪਣੀ ਦਲੇਰਾਨਾ ਹਿੰਮਤ ਸਦਕਾ, ਉਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸ ਛਾਪੇਮਾਰ ਦਸਤੇ ਦੀ ਆਗੂ ਬਣ ਗਈ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਹੋਰ ਕਾਮ ਸਮੋਲ ਛਾਪੇਮਾਰ ਸਾਥੀਆਂ ਸਮੇਤ ‘ਉਸਤੋ ਖੋਵ’ ਜੰਗੀ ਖੇਤਰ ਦੀ ਹੱਦ ਟੱਪ ਕੇ, ਜਿੱਥੇ ਨਾਜ਼ ਕਾਬਜ਼ ਸਨ, ਵੈਰੀ ਦੀ ਸੈਨਾ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੱਗ ਗਈ। ਗੁਰੀਲਾ ਦਸਤੇ (ਛਾਪੇਮਾਰ ਦਸਤੇ) ਦੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਸਮਰਥਕ ਉਸ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ 15 ਦਿਨ ਠਹਿਰੇ, ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਹ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲੱਗੀ ਗੁਰੀਲਾ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਦਿਨੇ ਲੁੱਕ-ਛਿਪ ਕੇ ਉੜਕ ਦੀ ਠੰਡ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ। ਨਾਲ ਲਿਆਂਦਾ ਫੌਜੀ ਰਾਸ਼ਨ, ਜੋ ਸਿਰਫ ਪੰਜਾਂ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਹੀ ਸੀ, ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭੁੱਖੇ-ਪਿਆਸੇ, ਠੰਡ ਦੇ ਸਤਾਏ ਤੇ ਉਨੀਦਰੇਂ ਦੇ ਮਾਰੇ, ਔਕੜਾਂ ਭਰੇ ਇਸ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਅੱਕ ਕੇ ਕੁਝ ਸਮਰਥਕ ਵਾਪਸ (ਗੁਰੀਲਾ ਦਸਤੇ ਤੇ ਮੈਂਬਰ) ਤਾਨਿਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਵਾਪਸ ਚਲੇ ਗਏ। ਪਰ, ਸਿਰਫ ਦੋ ਗੁਰੀਲਾ ਮੈਂਬਰ ਹੀ ਉਸ ਨਾਲ ਰਹੇ। ਪਰ, (ਜੋਇਆ) ਤਾਨਿਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮਿੱਥਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਕਿ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣਾ ਜਾਂ ਮਰ ਮਿਟਣਾ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਲਈ ਇਸ ਪ੍ਰਤਿਗਿਆ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਵੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ? ਆਪਣੇ ਵਾਪਸ ਜਾਂਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ, ”ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਚਿੰਤਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ? ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਸ ਜਰਮਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਮਰਾਂਗੀ?” ਕਿੰਨੀ ਸਾਹਸੀ ਤੇ ਦਲੇਰਾਨਾ ਹਿੰਮਤ ਵਾਲੀ ਸੀ? ਜੋਇਆ?
ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਦਸੰਬਰ-1941 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ‘ਪੈਟਰੀਸੀਵੋ’ ਜਿਹੜਾ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੇਠ ਸੀ, ਆਪਣੇ ਦੋ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਬੜੀ ਨਿਡਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨਾਂ ਦੇ ਸੈਨਿਕ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ‘ਤੇ ਪੁੱਜ ਗਈ। ਪਰ, ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਉਹ ਦੋ ਸਾਥੀ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕਲੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਗਏ। ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਧਾਰੀ ਪ੍ਰਤਿਗਿਆ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਉਸ ਨੂੰ ਦੋ ਦਿਨ ਲੁੱਕ-ਛਿਪ ਕੇ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਪਿਆ। ਉਸ ਨੇ, ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਫੌਜੀ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਟੈਲੀਫੋਨ ਤਾਰਾ ਕੱਟ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਜਿਊਂ ਹੀ, ਉਸ ਨੇ ਘੋੜ ਤਬੇਲੇ ਤੇ ਅਸਲੇ ਖਾਨੇ ਨੂੰ ਅਗਨੀ ਦਿਖਾਈ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਨਾਜ਼ੀ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਨੇ ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਤਾਨਿਆ ਨੇ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਨੂੰ ਧੱਕਾ ਦੇ ਕੇ ਸੁੱਟਿਆ ਤਾਂ ਤਾਨਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੋਟ ਵਿੱਚੋਂ ਰੀਵਾਲਵਰ ਕੱਢ ਲਿਆ। ਫੁਰਤੀ ਨਾਲ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਨੇ ਫੜ ਲਿਆ। ਖਿੱਚਾ-ਧੂਹੀ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਰੌਲਾ ਪੈ ਗਿਆ ਤਾਂ, ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਟੁਕੜੀ ਵੀ ਆ ਗਈ ਤੇ, ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅਫਸਰਾਂ, ਦੇ ਅਗੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਵਲੋਂ ਲੜਕੇ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲੈਣ ਸਮੇਂ, ਉਹ ਹੱਕੇ-ਬੱਕੇ ਰਹਿ ਗਏ, ਕਿ ”ਜਿਸ ਕੈਦੀ ਨੂੰ ਫੜਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਲੜਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ? ਉਹ ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਪਤਲੀ, ਸੁੰਦਰ ਤੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜਕੀ ਹੈ?” ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਵਲੋਂ ਉਸ ਦਾ ਨਾ ਪੁੱਛਣ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ‘ਤਾਨਿਆ’ ਦੱਸਿਆ। ਜਾਬਰ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਪੁੱਛ ਪੜਤਾਲ ਕਰਨ ਸਮੇਂ, ਉਸ ‘ਤੇ ਅੰਨਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ, ਚਮੜੇ ਦੀਆਂ ਪੇਟੀਆਂ ਨਾਲ, ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਪਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਲਾਸ਼ਾਂ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੋਂ ਚਮੜੀ ਉੱਧੜ ਗਈ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਖੂਨ ਨਾਲ ਲੱਥ-ਪੱਥ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਸਾਰੇ ਕੱਪੜੇ ਲਾਹ ਕੇ (ਸਮੀਜ਼ ਅਤੇ ਕਛੇ-ਅੰਡਰਵੀਅਰ) ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਉਸ ਉੱਪਰ ਅਸਿਹ ਤੇ ਅਕਿਹ ਜਬਰ-ਜੁਲਮ ਢਾਹਿਆ ਗਿਆ। ਪਰ, ਉਸ ਮਹਾਨ, ਰੂਸ ਦੀ ਮਾਣਮਤੀ ਇਨਕਲਾਬਣ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜੁਬਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪਣੇ ਸੈਨਿਕ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਵਾਰੇ, ਕੁਝ ਵੀ ਦਸਤ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਤਾਨਿਆ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਰੀਰ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅੰਨੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦੇ ਨਾਲ ਬਿਨਿਆ ਗਿਆ, ਬਾਹਾਂ ਪਿੱਛੇ ਬੰਨ ਕੇ ਸੰਗੀਨਾਂ ਦੀ ਛਾਂ ਹੇਠਾਂ ਠੰਡੀ ਯੱਖ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ, ਜਿਹੜੀ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਲਦੀ ਪਈ ਸੀ, ਨੰਗੇ ਪੈਰੀ ਚੱਲਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ। ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਇਕ ਜਗਾ ਤੋਂ ਦੂਸਰੀ ਜਗਾ ਤੱਕ ਨੰਗੇ ਪੈਰੀ ਚੱਲਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ। ਉਹ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਹੀ ਕਰਦੀ ਰਹੀ, ਪਰ, ਉਹ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਬਦਲ ਕੇ ਦੂਸਰਾ ਆ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਤਾਨਿਆਂ ਨੂੰ ਬੈਂਚ ‘ਤੇ ਬੈਠਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ। ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਠੰਡ ਵਿੱਚ ਨੰਗੀ ਬੈਂਚ ‘ਤੇ ਬੈਠੀ ਨੇ ਉਨੀਦਰੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਪੂਰੀ ਰਾਤ ਕੱਟੀ।
ਅੰਨੇ ਤਸ਼ਦਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਨਿਆ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇਣ ਲਈ ਪਿੰਡ ਦੇ ਚੌਰਾਹੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਤਖਤਾ ਗੱਡਿਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਿਆਨਕ ਤੇ ਦਿਲ ਕੰਬਾਊ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ, ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾਂ, ਕਿਰਤੀਆਂ, ਬੱਚਿਆਂ, ਇਸਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਜਬਰੀ ਇਸ ਅਣ-ਮਨੁੱਖੀ ਕਹਿਰ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਤਖਤੇ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ, ਇੱਕਠ ਵਿੱਚ ਆਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰ ਕੇ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ, ”ਸਾਥੀਓ ਤੁਸੀਂ ਉਦਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ, ਮੈਂ ਮੌਤ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਡਰਦੀ ? ਤਾਨਿਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਤੋਂ ਜਾਨ ਦੇਣ ਦਾ ਸੁਭਾਗਾ ਸਮਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਹੋਰ ਕੋਈ, ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ? ਮੇਰੇ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਸੀਂ ਹਿੰਮਤ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਣਾ ! ਯੁੱਧ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਸਾੜ ਦੇਣਾ, ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਤਖਤੇ ‘ਤੇ ਖੜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਲਮ ਨਾਜੀ ਤਸੀਹੇ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਉਹ ਮਾਣ ਮਤੀ ਰੂਸ ਦੀ ਵੀਰਾਂਗਣ ਅਡੋਲ ਖੜੀ ਰਹੀ ? ”ਵੈਸਲੀ ਕੁਲਕ ਦੀ ਪਤਨੀ ਪ੍ਰਾਸਕੋਇਆ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਾਜ਼ੀ ਅਫਸਰ ਨੇ ਤਾਨਿਆ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜੈਕੇਟ, ਬੂਟ, ਜੁਰਾਬਾਂ, ਪੈਂਟ, ਆਦਿ ਪਾਉਣ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਤੇ ਕੁਝ ਬੋਤਲਾਂ, ਜਿਸ ਥੈਲੇ ਵਿੱਚ ਪਾਈਆਂ ਸਨ, ਤੀਲਾਂ ਦੀ ਡੱਬੀ ਤੇ ਕਾਰਤੂਸ ਉਸ ਥੈਲੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ, ਉਸ ਦੇ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਪ੍ਰਾਸਕੋਇਆ ਨੇ ਤਾਨਿਆ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ, ”ਕੀ ? ਤੂੰ ! ਜਰਮਨਾਂ ਦੇ ਤਬੇਲੇ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਈ ਸੀ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਜਰਮਨ ਮਰੇ?” ਤਾਨਿਆ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ, ”ਜਰਮਨ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਮਰੇ, ਪਰ ! ਤਬੇਲੇ ਦੇ ਕੁਝ ਘੋੜੇ ਤੇ ਅਸਲਾ ਸੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਹੋ ਗਿਆ?”
ਜਦੋਂ ਤਾਨਿਆ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ ਤੇ ਉੱਥੋਂ ਖੜੀ ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ, ਇਸਤਰੀਆਂ ਬੁੱਢੇ ਤੇ ਬੱਚੇ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਏ ਅਤੇ ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਹੀ ਮੂੰਹ ਪਿੱਛੇ ਕਰ ਲਏ। ਜਲਾਦ ਨੇ ਫਾਂਸੀ ਅਫਸਰ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖਦਿਆਂ ਅੱਗੇ ਹੱਥ ਵਧਾਇਆ ਹੀ ਸੀ, ਕਿ ਤਾਨਿਆ ਨੇ ਇੱਕ ਝਟਕੇ ਨਾਲ ਫਾਂਸੀ ਵਾਲੇ ਰੱਸੇ ਨੂੰ ਦੋਨਾਂ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਜੋਰ ਲਾ ਕੇ, ਉੱਪਰ ਚੁੱਕ ਕੇ, ਪੈਰਾਂ ਹੇਠਲੇ ਲੱਕੜ ਦੇ ਉੱਪਰ ਪੱਬਾਂ ਭਾਰ ਖੜੀ ਹੋ ਕੇ ਉੱਚੀ ਅਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇ ਰੌਅ ਵਿੱਚ ਨਾਜ਼ੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਿਆ, ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਅੱਜ ਮੈਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਲਾਉਣ ਲੱਗੇ ਹੋ? ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕਲੀ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਲਾ ਦਿਉਗੇ? ਮੇਰੀ ਅਵਾਜ਼ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਉਗੇ ? ਮੇਰੇ ਪਿੱਛੋਂ ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀ ਮੇਰੀ ਮੌਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਸੋਂ ਜਰੂਰ ਲੈਣਗੇ? ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਇਸ ਵੇਲੇ ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੀਹ ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਹਨ, ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਜਿੱਤ ਸਾਡੀ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ? ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀ ਮੇਰੀ ਮੌਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਸੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਲੈਣਗੇ? ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਜੰਗੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ, ”ਇਸ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਨਿਡਰਤਾ ਪੂਰਵਕ ਸਿਰੇ ਚੜਾਉਣਾ ! ਜਲਾਦ ਦੇ ਤਾਨਿਆ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠੋਂ ਲੱਕੜ ਦਾ ਫੱਟਾ ਕੱਢ ਲਿਆ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇਖ ਦੇ ਲੋਕ ਭੈਅ-ਭੀਤ ਹੋ ਗਏ। ਤਾਨਿਆ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਚੌਂਕ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ‘ਤੇ ਲਟਕਦੀ ਰਹੀ। ਤਾਨਿਆ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਵਹਿਸ਼ੀ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਨੇ, ਵਹਿਸ਼ੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਗੀਨਾਂ, ਸੋਟੀਆਂ, ਬੰਦੂਕਾਂ ਨਾਲ ਆਉਂਦਿਆਂ ਜਾਂਦਿਆਂ ਵਿੰਨ ਸੁੱਟਿਆ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਅਪਮਾਨਿਤ ਕਰਦੇ ਰਹੇ? ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਲੋਰ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ, ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਤੋਂ ਕੱਪੜੇ ਵੀ ਲਾਹ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਚਾਕੂ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਕੇ ਟੁੱਕ ਲਾ ਦਿੱਤੇ? ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਦਿਲ-ਕੰਬਾਊ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇਖ ਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਗਮ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਏ ਤੇ ਭੈਅ-ਭੀਤ ਹੋ ਗਏ । ਜਰਮਨ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਤਾਨਿਆ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਉਤਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਪਿੰਡੋਂ ਬਾਹਰ ਬਰਫ਼ ਲੱਦੀ ਜਮੀਨ ਵਿੱਚ ਟੋਆ ਪੁੱਟ ਕੇ ਮਹਾਨ ਵੀਰਾਂਗਣ ਸ਼ਹੀਦ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ।
ਤਾਨਿਆ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਹੀ ‘ਰੂਸ ਦੀ ਲਾਲ ਫੌਜ’ ਨੇ ਨਾਜ਼ੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨਾਲ ਲੋਹਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਰ ਜਮੀਨ ਤੋਂ ਖਦੇੜ ਦਿੱਤਾ। ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਨੇ ਪਿੱਛੇ ਹੱਟਦੇ ਹੋਏ ਕਈ ਪਿੰਡ ਸਾੜ-ਫੂਕ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਿਰਫ ‘ਪੈਟਰੀਸੀਵੋ’ ਪਿੰਡ ਹੀ ਸਾੜ-ਫੂਕ ਤੋਂ ਬਚਿਆ। ਰੂਸੀ ਮੁਕਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਅਤੇ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਪਿੰਡ ਰੁੱਕ ਕੇ, ਇਸ ਮਹਾਨ ਮਾਣ-ਮਤੀ ਵੀਰਾਂਗਣ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ, ਜਿਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ, ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਤੋਂ ਰਾਖੀ ਕਰਦਿਆਂ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਚੁੰਮਿਆ, ਦੀ ਕਬਰ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਸਿਰ ਝਕਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਬਰ ‘ਤੇ ਫੁੱਲ ਭੇਂਟ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਨੂੰ ਸਿੱਜਦਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਸਕੂਲੀ ਟੀਚਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿਰ ਨਿਵਾ ਕੇ ਪਿਆਰ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿਜਦਾ ਕੀਤਾ ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਵੀਰਾਂਗਣ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਪੁੱਤਰੀ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਲਾ ਮਿਸਾਲ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ।
‘ਤਾਨਿਆ’ ਦੀ ਇਸ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਵੀਰ ਗਾਥਾ ਦੀ ਜੀਵਨੀ 27 ਜਨਵਰੀ 1942 ਦੇ ਪਰਾਵਦਾ ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਚ ਛਪੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਉਸ ਦੇ ਅਸਲੀ ਨਾਂ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਸਨ। ਸੋਵੀਅਤ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਵ-ਉੱਚ-ਸਵਿੰਧਾਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮਹਾਨ ਵੀਰਾਂਗਣ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੂਰਮਗਤੀ ਨਾਲ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ, ਜੋਇਆ (ਤਾਨਿਆ) ਨੂੰ ਸੋਵੀਅਤ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਮਰ-ਨਾਇਕਾ ਦੀ ਪਦਵੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। ਤਾਨਿਆ ਦੀ ਲਾ-ਮਿਸਾਲ ਕੁਰਬਾਨੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ‘ਤੇ ਲਿਖੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਹਿੰਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤੱਕ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ?