ਲਾੜਾ

ਡਾ. ਰਾਜੇਸ਼ ਕੇ ਪੱਲਣ
ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸਤੀਸ਼ ਆਪਣੀ ਬੀ.ਏ. ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਔਡਨ ਦੀ ਕਵਿਤਾ, ‘ਜੇਮਸ ਹਨੀਮੈਨ’ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਉੱਤੇ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ – ਘਾਤਕ ਗੈਸ ਦੀ ਕਾਢ ਦੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਸਨੇ ਜੇਮਜ਼ ਹਨੀਮੈਨ ਅਤੇ ਡੋਰਾ ਦੇ ਵਿਆਹ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ, ਪ੍ਰੋ. ਸਤੀਸ਼ ਦੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਬਾਰੇ ਲੱਖਾਂ ਵਿਚਾਰ ਉੱਡਣ ਲੱਗ ਗਏ।
ਆਪਣੇ ਕਲਾਸ-ਰੂਮ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ, ਪ੍ਰੋ. ਸਤੀਸ਼ ਦੇ ਮਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਵੱਲ ਮੋੜ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਉਸ ਸ਼ਾਮ ਉਸ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਮਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਦੇ ਕਾਰਡ ਦਾ ਇੱਕ ਮੋਟਾ ਸਬੂਤ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਹਾਰਟ ਪ੍ਰੈਸ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਕਾਰਡ ਦੀਆਂ 100 ਕੁ ਕਾਪੀਆਂ ਛਪਵਾ ਲਵੇ।
ਘੰਟੀ ਵੱਜਦੇ ਹੀ ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਨੇ ਕਈ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਪਣਾ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ, ਉਸ ਨੇ ਅਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਨਿਰਾਦਰ ਕਰਨਾ ਵੀ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਅਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਾਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਕਾਲਜ ਦੀ ਬਿਲਡਿੰਗ ਦੇ ਗਲਿਆਰੇ ਵਿਚ ਉਹ ਇਸ ਦੁਬਿਧਾ ਵਿਚ ਸੀ ਕਿ ਕੀ ਉਸਨੇ ਹਾਰਟ ਪ੍ਰੈੱਸ ਵਿਚ ਜਾਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਉਸ ਦਿਨ ਪ੍ਰੈੱਸ ਦੇ ਮੈਨੇਜਰ ਦੇ ਨਾ ਮਿਲਣ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਮਸਲਾ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰ ਦੇਣਾ ਹੈ।
ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਉਲਝਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਅਜ਼ਮਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੁੱਢੀ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਾ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਨਰਾਜ਼ਗੀ ਦਾ ਖਮਿਆਜ਼ਾ ਭੁਗਤਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੈਸ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ 100ਕੁ ਕਾਪੀਆਂ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਇਸ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਸਨ ਪਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੀਲ ਕਰ ਲਿਆ।
ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਿਮਪਥੀ ਹਸਪਤਾਲ ਤੋਂ ਲੰਘਿਆ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਲਈ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜੇ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੀ ਗਈ ਲੜਕੀ ਨਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਹੀਂ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ‘ਤੇ ਪੂਰਾ ਭਰੋਸਾ ਜਤਾਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਦੁਲਹਨ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਿਭਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਆਪਣੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਨੂੰਹ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।
ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਆਪਣੇ ਘਰ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਰਾਤ ਠਹਿਰਣ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕਰਕੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਆਵੇਗਾ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਨੂੰਹ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝ ਗਈ।
ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਤੋਂ ਕਾਲਜ ਵੱਲ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਪੀਰੀਅਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਭੱਜਦੇ ਦੇਖਿਆ। ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਵਾਕਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਬੇਚੈਨ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਨਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਉੱਥੇ ਕੋਈ ਹਾਦਸਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਕੁਝ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਕਲੋਨੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਮਲਟੀਨੈਸ਼ਨਲ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਗੈਸ ਦੇ ਲੀਕ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। ਉਹ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਿਆ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਗੈਸ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਅੰਨ੍ਹੇ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ; ਦੂਸਰੇ ਦਮ ਘੁੱਟਣ ਕਾਰਨ ਮਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਅਨਾਥ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਉਦਾਸੀ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮੁੱਖ ਚਿੰਤਾ ਉਸਦੀ ਬੁੱਢੀ ਮਾਂ ਸੀ। ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ-ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਸਨੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਵਰਤੀਆਂ, ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵੱਲ ਦੌੜਿਆ। ਪਰ ਉਸਦਾ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕੀਤੇ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਕਲੋਨੀ ਖਾਲੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਹ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਬਨੇਰੇ ਤੋਂ ਛਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਭੱਜਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਫਰਸ਼ ‘ਤੇ ਬੇਹੋਸ਼ ਪਈ ਹੋਈ ਪਾਇਆ।
ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਘਬਰਾਹਟ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਮਾਰ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਝਟਕੇ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਆਟੋ-ਰਿਕਸ਼ਾ ਨੇ ਰੁੱਝੀ ਹੋਈ ਸੜਕ ‘ਤੇ ਹਾਰਨ ਵਜਾਇਆ ਅਤੇ ਖੜਕਾ ਕੀਤਾ। ਡਰਾਈਵਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੁਰਾਣੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਵਾਲਾ ਸਮਝਦਿਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਹਮਦਰਦ ਹਸਪਤਾਲ ਤੱਕ ਲਿਫਟ ਦੇਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਡਰਾਈਵਰ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੀ ਦੇਰ ਵਿਚ ਉਹ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਵਾਰਡ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਅੱਤ ਦੀ ਭੀੜ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਰਦ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕੋਮਲ ਬੱਚੇ ਡਿਊਟੀ ‘ਤੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਧਿਆਨ ਲਈ ਚੁਸਤ ਸਨ। ਸਾਰੇ ਵਾਰਡਾਂ ਅਤੇ ਗਲਿਆਰਿਆਂ ਦੇ ਫਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਦੁਖੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਿਛਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਵਲੰਟੀਅਰ ਲਗਾਤਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਸਟਰੈਚਰ ਲੈ ਕੇ ਦੌੜ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਜਿਉਂਦੇ ਅਤੇ ਮੁਰਦੇ ਪਏ ਸਨ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਨਵੇਂ ਆਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਕਰਮਿਤ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਰੋਕ ਕੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਮਲਮਾਂ ਨੂੰ ਮਲਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।
ਸਿਮਪਥੀ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਬਾਹਰ, ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜਲਦੀ-ਜਲਦੀ ਬਣਾਏ ਟੈਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਪੀੜਤਾਂ ਦੇ ਟਰੱਕਾਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਟਰੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਉਜੜ ਗਏ ਸਨ। ਅਚਾਨਕ, ਅਥਰੂ ਭਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਮੋਟਾ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਮਰੀਜ਼ ਨਾਲ ਆਇਆ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸਦਾ ਦੂਰ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਸਿੱਧਾ ਚੀਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਅਫ਼ਸਰ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਕਈਆਂ ਦੇ ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਨਾਲ ਬੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹੋਰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਮਜ਼ਾਕ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਹ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਵਾਰਡ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪਣਾ ਰਸਤਾ ਬਦਲਦੇ ਹੋਏ ਗਰਜਿਆ:
”ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ? ਮੈਂ ਵਜ਼ੀਰ ਚੰਦ ਹਾਂ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਐਮ.ਐਲ.ਏ. ਜਾਂ ਐਮ.ਪੀ. ਨੂੰ ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਸੁਣਾਓ ਅਤੇ ਦੇਖੋ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ।”
ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ। ਇਕ ਦਮ ਵਜ਼ੀਰ ਚੰਦ ਨੇ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਮੂੰਹ ‘ਤੇ ਚਪੇੜ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਵਾਂਗ ਫੈਲ ਗਈ। ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵਜ਼ੀਰ ਚੰਦ ਦੀ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਕੁੱਟਮਾਰ ਦੀ ਨਿਖੇਧੀ ਕੀਤੀ। ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਜ਼ੀਰ ਚੰਦ ਦਾ ਬੇਰਹਿਮ ਵਤੀਰਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਚਾਲ-ਚਲਣ ‘ਤੇ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰੋਹਬ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਖ਼ੀਰ ਸਾਰੇ ਡਾਕਟਰਾਂ, ਨਰਸਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰਾ-ਮੈਡੀਕਲ ਸਟਾਫ਼ ਨੇ ਹੜਤਾਲ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
ਸਥਿਤੀ ਨੇ ਇੰਨਾ ਗੰਭੀਰ ਮੋੜ ਲੈ ਲਿਆ ਕਿ ਕੁਝ ਮਰੀਜ਼ ਦੂਜੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਕੋਈ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਨਹੀਂ ਬਚੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਲੰਬਾ ਰਸਤਾ ਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਬੁੱਢੀ ਸੀ। ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਸੁੰਗੜੇ ਹੋਏ ਸਰੀਰ ਦੀ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਹੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਦੂਜੇ ਕਮਰੇ ਵੱਲ ਜਾਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਜੋ ਵਜ਼ੀਰ ਚੰਦ ਦੇ ਕੁਕਰਮ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੜਤਾਲ ਦੇ ਐਲਾਨ ਕਾਰਨ ਉਜਾੜ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਆਪਣੇ ਕੁਆਰਟਰ ਦੀ ਬਾਲਕੋਨੀ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਨਰਸ, ਸਾਵਿਤਰੀ, ਸਵੈਟਰ ਬੁਣ ਰਹੀ ਸੀ, ਜੋ ਇਸ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਜਾਪਦੀ ਸੀ।
”ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਫੈਕਟਰੀ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਹੈ! ਅੰਨ੍ਹੇ ਪੀੜਤਾਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਕੌਣ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਨੁਕਸਾਨ ਲਈ ਕੌਣ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ?”
ਉਸਨੇ ਫੈਕਟਰੀ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲਰਾਂ ਦੀ ਅਪਰਾਧਿਕ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ‘ਤੇ ਗਾਲਾਂ ਕੱਢੀਆਂ ਅਤੇ ਇੰਨੀ ਬੇਚੈਨ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪਤੀ ਦੇ ਸਵੈਟਰ ਦੀ ਹੈਰਿੰਗ-ਬੋਨ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੁਣ ਨਹੀਂ ਸਕੀ। ਉਸ ਲਾਂਘੇ ਵੱਲ ਜਿੱਥੇ ਡਾਕਟਰ ਅਤੇ ਨਰਸਾਂ ਅਜਿਹੇ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਵਜ਼ੀਰ ਚੰਦ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨ ਲਈ ਬੈਠੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ।
ਉਸ ਨੇ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਗਲਿਆਰਾ ਪਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਦੇ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਝਲਕ ਪਈ। ਉਸ ਨੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਬੁੱਢੀ ਔਰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ, ਸੁੰਦਰ ਆਦਮੀ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ, ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਮਾਲਸ਼ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਪਾ ਕੇ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਸਾਵਿਤਰੀ, ਹੈੱਡ ਨਰਸ, ਨੂੰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀ ਹਮਦਰਦੀ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰਾਂ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਲਈ ਉਸਦੀ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕੋਮਲਤਾ ਲਈ ”ਮਿਸ ਸੀਮਪਥੀ” ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਉਸਨੂੰ ਫਲੋਰੈਂਸ ਨਾਈਟਿੰਗੇਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਾਵਿਤਰੀ ਨੇ ਬੁੱਢੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਹੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਿਆਂ, ਆਪਣੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਅਤੇ ਪਿੱਛਾ ਕਰਦਿਆਂ ਦੇਖਿਆ, ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਛਾਣ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ, ਹੜਤਾਲ ਲਈ ਇੱਕ ਬੁੱਢੀ ਔਰਤ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ ਉਸ ਬੁੱਢੀ ਔਰਤ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ।
ਹੜਤਾਲ ‘ਤੇ ਬੈਠੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਡਾਕਟਰ ਸਾਵਿਤਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਡਿਊਟੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਉੱਥੇ ਆਏ ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਉਦਾਰ ਸੁਭਾਅ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਜਾਣੂੰ ਸਨ। ਉਹ ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਾਰਡ ਵਿੱਚ ਗਈ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਟੀਕਾ ਲਗਾਇਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਇੱਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਲੜਾਈ ਲੜੀ, ਉਸਦੇ ਨੱਕ ਤੋਂ ਆਕਸੀਜਨ ਸਿਲੰਡਰ ਤੱਕ ਟਿਊਬਾਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਨਰਸ ਨੇ ਸਮਝਾਇਆ,
”ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਲਿਆਏ ਤਾਂ ਉਹ ਲਗਭਗ ਮਰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਟਿਊਬਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ”, ਨਰਸ ਨੇ ਸਮਝਾਇਆ।
”ਮੈਨੂੰ ਅਫਸੋਸ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰੋਸ਼ਨੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ”, ਉਸਨੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਕਿਹਾ।
ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਕੇ ਬੇਚੈਨ ਸਨ।
ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ, ”ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਤੁਰੰਤ ਜਾ ਕੇ ਇਹ ਸ਼ੀਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਮੱਲ੍ਹਮ ਲਿਆਓ। ਦੇਰ ਨਾ ਕਰੋ।” ਉਹ ਕਾਹਲੀ ਨਾਲ ਹੇਠਾਂ ਉੱਤਰਿਆ ਅਤੇ ਕੈਮਿਸਟ ਕੋਨੇ ਵਿਚ ਚਲਾ ਗਿਆ ਜੋ ਹੜਤਾਲ ਕਾਰਨ ਬੰਦ ਸੀ। ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਨੇ ਵਜ਼ੀਰ ਚੰਦ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨ ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦੇ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਨੁਸਖ਼ਾ ਲੈਣ ਲਈ ਸਾਹ ਘੁੱਟਣ ਵਾਲੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਫਰਲਾਂਗ ਗਿਆ, ਪਰ ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ, ਨਰਸ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ।
ਸਾਵਿਤਰੀ ਨੇ ਖੁਦ ਜਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਦਿਲਾਸਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਵਿਆਹ ਦੇ ਕਾਰਡ ਉਸ ਦੀ ਜੇਬ ਵਿਚ ਹਨ। ਵਿਆਹ ਦੇ ਕਾਰਡ ‘ਤੇ ਉਂਗਲੀ ਮਾਰ ਕੇ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ, ਇਸ ਨੂੰ ਚੁੰਮਿਆ ਪਰ ਪੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਪਿੱਠ ‘ਤੇ ਥੱਪੜ ਮਾਰਿਆ। ਸਾਵਿਤਰੀ ਨੇ ਸਟੋਰ ਤੋਂ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਮੱਲ੍ਹਮ ਲਿਆਇਆ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜੋ ਦੇਖ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਨਰਸ ਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਦੇ ਸਕਦੀ ਸੀ।
ਸਾਵਿਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ”ਮਾਂ, ਮੈਂ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਮੱਲ੍ਹਮ ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਹਾਂ। ਚਾਨਣ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੋਰ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।”
ਸਾਵਿਤਰੀ ਮੱਲ੍ਹਮ ਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰੋ: ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਸਾਹ ਘੁੱਟਣ ਵਿਚ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਗੈਸ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਲਿਆ ਹੋਵੇ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਚਾਨਕ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਲਈ ਮੱਲ੍ਹਮ ਲੱਭ ਰਿਹਾ ਸੀ; ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਗੁੱਲ ਸੀ।
ਸਾਵਿਤਰੀ ਹੈਰਾਨ ਸੀ। ਉਹ ਫਲੈਸ਼ ਲਾਈਟ ਲਈ ਭਟਕ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ, ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜ ਲਈ, ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਰੁਕਾਵਟ ਦੇ ਸੌਂ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬੋਲਿਆ। ਉਸਨੇ ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਸ਼ਨੀ ਚਮਕਾਈ ਪਰ ਅੱਖਾਂ ਨੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਹੁੰਗਾਰਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਦੁਬਾਰਾ, ਉਸਨੇ ਉਸਦੀ ਨਬਜ਼ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜੋ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਧੜਕਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਕਾਰਡ ਚੁੱਕਿਆ ਜੋ ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਦੇ ਕੋਲ ਪਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਫਲੈਸ਼ਲਾਈਟ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਪੜ੍ਹੀ। ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਦੇ ਕਾਰਡ ‘ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਛਪਿਆ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ‘ਚ ਹਲਚਲ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ।
ਸਾਵਿਤਰੀ ਹੰਝੂਆਂ ਨਾਲ ਭਰ ਗਈ। ਪਰ ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਦੀ ਮਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚਲੇ ਹੰਝੂ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸਮਝ ਆਈ ਜਦੋਂ ਹੰਝੂ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਲ ‘ਤੇ ਟਪਕੇ ਅਤੇ ਗੜੁੱਚ ਹੋ ਕੇ, ਉਸਨੇ ਚੀਕ ਕੇ ਕਿਹਾ,
”ਮੇਰੇ ਸਤੀਸ਼, ਮੇਰੇ ਪੁੱਤਰ! ਰੱਬ ਜੀ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰੋ; ਹੇ ਭਗਵਾਨ, ਮੈਂ ਮੇਰਾ ਬੇਟਾ ਵਾਪਿਸ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਹੁਣੇ ਹੀ!”
ਆਪਣੀ ਠੋਡੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਹਥੇਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟ ਕੇ, ਸਾਵਿਤਰੀ ਨੇ ਪ੍ਰੋ: ਸਤੀਸ਼ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਆਪਣੇ ਤਸੀਹੇ ਸਹਿੰਦੇ- ਸਹਿੰਦੇ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਨਾ ਦੇ ਸਕੀ।